pH Meter (เครื่องวัดค่าความเป็นกรด-ด่าง) เป็นเครื่องมือวัดค่าความเป็นกรดหรือด่างของสารละลาย โดยแสดงค่าเป็นตัวเลข pH ซึ่งมีค่าระหว่าง 0 – 14
- pH < 7 → เป็นกรด
- pH = 7 → เป็นกลาง
- pH > 7 → เป็นด่าง
🔹 1. หลักการทำงานของ pH Meter
pH meter ทำงานโดยการวัด ศักย์ไฟฟ้า (Voltage) ระหว่าง electrode สองขั้ว คือ
- Glass electrode (sensor electrode) → ตรวจจับค่าความเข้มข้นของไฮโดรเจนไอออน (H⁺)
- Reference electrode → ให้ศักย์ไฟฟ้าที่คงที่
เครื่องจะเปลี่ยนศักย์ไฟฟ้าที่วัดได้เป็นค่าพีเอชตาม สมการของ Nernst แล้วแสดงผลบนหน้าจอเป็นค่าตัวเลข pH
🔹 2. วิธีการใช้งาน pH Meter อย่างถูกต้อง
2.1 เตรียมเครื่อง
- เปิดเครื่องและตรวจสอบระดับแบตเตอรี่ หรือแหล่งจ่ายไฟ
- ตรวจสอบว่า electrode อยู่ในสภาพดี ไม่มีฟองอากาศในหลอดแก้ว
2.2 สอบเทียบเครื่อง (Calibration) ก่อนใช้งานทุกครั้ง
- ใช้ สารละลายบัฟเฟอร์มาตรฐาน (buffer solution) อย่างน้อย 2 ค่า เช่น pH 4.00, 7.00, และ 10.00
- ล้างหัว electrode ด้วยน้ำกลั่น (DI water) แล้วซับให้แห้งเบา ๆ ด้วยกระดาษทิชชูไม่เป็นขุย
- จุ่มหัววัดลงในบัฟเฟอร์แรก กดปุ่ม “Calibrate” หรือ “Standardize”
- ทำซ้ำกับบัฟเฟอร์อื่นตามลำดับจากกลางไปสุด (7 → 4 หรือ 7 → 10)
2.3 วัดตัวอย่าง
- ล้างหัววัดด้วยน้ำกลั่นก่อนและหลังวัด
- จุ่มหัววัดในสารละลายให้หัวแก้วจมสนิท
- รอให้ค่าบนหน้าจอคงที่ก่อนอ่านค่า
2.4 หลังใช้งาน
- ล้างหัววัดด้วยน้ำกลั่น
- แช่หัววัดใน สารละลายเก็บรักษา (Storage solution, KCl 3M) ไม่ใช่น้ำกลั่น
- ปิดฝาครอบหัววัดให้แน่น
(ภาพแสดงขั้นตอนแบบกระชับไม่ใช่รายละเอียดทั้งหมด)
🔹 3. การดูแลรักษา pH Meter
- ห้ามปล่อยให้หัววัดแห้ง เพราะจะทำให้ความไวลดลง
- เก็บหัววัดในสารละลาย KCl เสมอ
- ล้างหัววัดด้วยน้ำกลั่นทุกครั้งหลังวัดสารละลาย
- ห้ามเช็ดแรง ๆ หรือใช้กระดาษหยาบ
- ทำการสอบเทียบเป็นประจำ (ทุกวันก่อนใช้ หรือทุกครั้งเปลี่ยนสารตัวอย่าง)
- หากหัววัดเสื่อม (อ่านค่าไม่เสถียร / ช้า) ควรเปลี่ยนใหม่
🔹 4. การสอบเทียบ (Calibration)
ประเภทการสอบเทียบ
- Single-point calibration: ใช้บัฟเฟอร์ค่าเดียว (เช่น pH 7) ใช้เฉพาะกรณีไม่ต้องการความแม่นสูง
- Two-point calibration: ใช้ 2 ค่า เช่น pH 4 และ 7 หรือ pH 7 และ 10 (นิยมทั่วไป)
- Three-point calibration: ใช้ 3 ค่า (4.00, 7.00, 10.00) เพื่อความแม่นยำสูงสุด
แนวปฏิบัติที่ดี
- ใช้ buffer ที่ยังไม่หมดอายุ และปิดฝาขวดทันทีหลังใช้
- ไม่เท buffer กลับขวดเดิม เพื่อป้องกันการปนเปื้อน
- ควรสอบเทียบทุกวันก่อนใช้งานจริง หรือเมื่อวัดสารละลายที่มี pH ห่างจากค่ากลางมาก
🔹 5. ข้อควรระวัง
- อย่าให้หัววัดสัมผัสของแข็งหรือพื้นภาชนะโดยตรง (หัวแก้วเปราะมาก)
- หลีกเลี่ยงการเก็บเครื่องในที่ร้อนหรือโดนแสงแดดจัด
- ทำความสะอาดเครื่องและหัววัดอย่างสม่ำเสมอ
